18.01.2016
Obecnie aparaty są tak łatwo dostępne, że w każdym miejscu i w każdym czasie możemy zrobić zdjęcie. Co jednak z tabliczkami „zakaz fotografowania”? Co również z ochroniarzami żądającymi skasowania zdjęcia i opuszczenia obiektu? W większości przypadków – zupełnie się nie przejmować.
Z czego wynikają zakazy
Uogólniając uznać można, że jedyne zakazy, jakie powinien mieć na uwadze każdy fotograf robiący zdjęcie przedmiotu, to te wynikające z praw autorskich, prawa własności oraz z rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 czerwca 2003 roku w sprawie obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa oraz ich szczególnej ochrony.
Na wstępie trzeba jednak zaznaczyć, że podstawowe znaczenie ma rozróżnienie wykonania zdjęcia od jego rozpowszechnienia. Czym jest zrobienie fotografii tłumaczyć nie trzeba, ale warto wspomnieć, że za rozpowszechnienie uważa się udostępnienie nieograniczonej publiczności. I o ile wykonać zdjęcie można nieomal w każdej sytuacji, o tyle jego rozpowszechnianie, najczęściej połączone z uzyskiwaniem z tego tytułu korzyści, zwykle zależy od zgody uprawnionej osoby.
Fotografia innego utworu
Na przykład wymaga się zgody w sytuacji, gdy przedmiot utrwalony na fotografii jest utworem w rozumieniu ustawy o prawie autorskim. Załóżmy, że szykując tło dla sesji fotograficznej, do kompozycji wykorzystaliśmy gliniane, rękodzielnicze naczynie. Jeśli mamy zamiar opublikować zdjęcia pochodzące z tej sesji, to najpierw musimy postarać się o zgodę autora naczynia.
Autor: Jacek Bednarczyk / PAP
Jak od każdej zasady, tak i od tej przewidziane są wyjątki. Artykuł 33 wspomnianej ustawy stanowi, że wolno rozpowszechniać utwory wystawione na stałe na ogólnie dostępnych drogach, ulicach, placach lub w ogrodach. Nawet gdy dany przedmiot chroni ochrona prawnoautorska. Jeśli zatem w ogrodzie zobaczymy fantazyjnie wycięty krzew, możemy wykonać i rozpowszechnić jego zdjęcie bez obaw o naruszenie prawa autorskiego. Podobnie, zgody autora nie wymagana się w przypadku, gdybyśmy chcieli sfotografować szczególnie interesujący mural.
Co więcej, zgodnie z art. 29 tej samej ustawy można w sposób niezamierzony włączyć utwór do innego utworu. O ile tylko włączony utwór nie ma znaczenia dla utworu, do którego został włączony. W praktyce oznacza to, że w przypadku fotografii większej całości nie musimy w napięciu analizować każdego jej milimetra w obawie, że gdzieś znajdziemy obiekt, który może chronić prawo autorskie.
Rozpowszechnianie a prawo własności
Wymóg uzyskania zgody na rozpowszechnianie zdjęcia może jednak wynikać z prawa własności. Wynika to z art. 140 kodeksu cywilnego. Jedynie właściciel, z wyłączeniem innych osób, może korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa. W szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy.
Załóżmy, że wykonano zdjęcie przedmiotu, rośliny albo zwierzęcia, należącego do kogoś innego, a następnie wykorzystano je w celach komercyjnych. Tym samym naruszono wyłączne prawo właściciela do pobierania pożytków z tego przedmiotu. Może on więc żądać zaprzestania takich działań. Zasadę tą mogą stosować np. supermarkety w przypadku zdjęć wykonanych na swoim terenie. Zdarza się, że wyciągnięcie aparatu w takich obiektach powoduje błyskawiczną reakcję ochrony. Trzeba jednak pamiętać, że generalnie nie można zakazać wykonania zdjęcia. Problemem byłoby dopiero rozpowszechnianie go i zarabianie na nim.
Fotografowanie ustawowo zabronione
Z drugiej strony, są i takie sytuacje, gdy nawet zrobienie fotografii jest sprzeczne z prawem. Może tak być w przypadkach określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 24 czerwca 2003 roku w sprawie obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa oraz ich szczególnej ochrony. Zgodnie z tymi przepisami chronione są obiekty policji, NBP, zakłady produkujące, remontujące i magazynujące uzbrojenie i sprzęt wojskowy, czy elektrownie. Lista jest dosyć długa. Warto się z nią zapoznać, gdyż ta szczególna ochrona może działać w ten sposób, że zakazane jest samo wykonanie fotografii obiektu.
Powyżej zebrane zostały główne zasady dotyczące fotografowania i rozpowszechniania fotografii przedmiotów. Nieco innymi zasadami rządzi się robienie zdjęć osobom, ale jest to temat na kolejne artykuły.
Autor tekstu: Magdalena Stasiak, prawnik
Bardzo cenny dla fotografów artykuł. W trosce o zupełność podanej wiedzy spieszę jednak uzupełnić, że – jak zresztą autorka sama podała – właściciel może korzystać z rzeczy z wyłączeniem innych osób. Udostępnianie wizerunku rzeczy stanowi formę korzystania z niej, a tym samym narusza prawo własności, niezależnie od czerpania z niej dochodów. Jest to jednak nieco inny aspekt od czerpania z rzeczy pożytków, na co autorka słusznie i prawidłowo zwraca uwagę.
Pozdrawiam,
Marcin Bogdanowicz
Dziękujemy za miły komentarz.
Bardzo dobry artykul. Pytanie mam takie: stoje przed dylematem. Wykonalem sporą sesję zabytków w kraju i za granicą. Ujęcia dotyczą zabytkowej katedry w skandynawii. Plan ogólny oraz zblizenia starych zabytkowych rzeźb, których jest b.dużo. Ujecia są wyłącznie na zewnątrz. Wewnątrz byl zakaz. Na zewnątrz nie zauważyłem zakazu fotografowania. Chcę wydac album fotograficzny z tymi fotografiami i wlasnymi opisami oraz kalendarz z tymi fotografiami. Czy w tym przypadku mogę wykonac to zarobkowo? Dodam, ze prowadze dzialalność gospodarczą fotograficzną. Czy przepisy zezwalają mi na to? Pozdrawiam
Dzień dobry,
A jak wygląda z punktu widzenia prawa sytuacja w której fotografujemy architekturę? Głównie moje pytanie dotyczy nowoczesnej architektury w tym hipermarketów i obiektów biurowych. Często w regulaminach jest zakaz fotografowania takich budynków. I jakie uprawnienia ma w tym przypadku ochrona o ile w ogóle posiada takie prawa.
No dobrze, a co z sytuacją, kiedy fotografuję czyjeś autentyczne dzieło typu witraż kościelny, czy nawet prospekt organowy.
Fotografować zawsze można. Czy po to, żeby dalej rozpowszechniać? Sprzedawać owo zdjęcie? Autor witraża kościelnego, jeśli jest znany i dostępny (żyje) powinien przynajmniej o tym wiedzieć. Teren kościelny jednak okazuje się z punktu widzenia prawa terenem „prywatnym”, co rodzi jeszcze problem zgody zarządcy/właściciela.
Po przeczytaniu artykułu mam więcej pytań, niż przed jego przeczytaniem.
Powyżej umieściła pani zdjęcie lotniska, ale ani słowem nie wspomniała pani o fotografowaniu lotnisk.
Zdanie: „Problemem byłoby dopiero rozpowszechnianie go i zarabianie na nim”, jest bardzo niejasne. Jedno nie musi być uzależnione od drugiego. Mogę przecież sprzedawać dzieło bez jego publikacji, więc co jest problematyczne, rozpowszechnianie czy zarabianie?
Pisząc tego typu informacje byłoby bardziej niż zasadne podanie linków do cytowanych artykułów prawnych, ustaw itp.
Dziękujemy za uwagi. Lotnisko w sposób oczywisty mieści się w przytoczonej definicji obiektów podlegających ochronie jako szczególnie ważne dla bezpieczeństwa i obronności państwa. Przytoczone zdanie odnosi się do sytuacji „pobierania pożytków i innych dochodów z rzeczy”, tak więc chodzi o wykonanie zdjęcia czyjegoś przedmiotu i czerpanie z tego zdjęcia korzyści. Podlinkujemy stosowne fragmenty do stosownych aktów prawnych. Ich spis znajduje się na podstronie Bibliografia naszego serwisu – https://fotoprawo.nikon.pl/bibliografia/.
Dziękuję za odpowiedź.
Tak, lotniska od „wieków” były pod szczególną ochroną, znane są też tabliczki z napisem „Zakaz fotografowania” wiszące na ich płotach, jednak ciekawe jest to, że sformowania „Zakaz fotografowania” nie ma w żadnym zapisie.
Nie wiem czy ma to być kwestia domysłu „logicznego”, czy pozostawienia dla sądów otwartej furtki do wolnej interpretacji zwrotu „podlegających ochronie jako szczególnie ważne”?
Dziękuję za link do bibliografii.
Witam
Problem z filmowaniem i fotografowaniem obiektów polega na tym, że w akcie prawnym ROZPORZÑDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 24 czerwca 2003 r.
w sprawie obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa oraz
ich szczególnej ochrony.
i jego zmianami w 2017 i 2019 r nie zawarto artykułu że ww. obiektów zabrania się fotografowania i filmowania oraz rozpowszechniania zapisów bez zgody np użytkowika właściciela. Bo skąd operator wie jakiej kategori jest obiekt wojkowy i dlatego też dochodzi to sytuacji pokazanych w linku niżej!
linki
https://www.youtube.com/watch?v=8xVE2o3Eop0&feature=youtu.be
ps.
Prawo w RP jest tak uchwalane że każdy obywatel interpretuje je ze zrozumieniem lub bez na własny sposób.
Zgadzamy się z problemem stanowienia i implementacji prawa w Polsce. Co do interpretacji, to przecież każdy obywatel „najlepiej się zna na prawie”;-) A koniec końców sąd rozstrzygnie.
Artykuł jest niezgodny z przepisami polecam obejrzeć kanał audyt obywatelski pan tam przedstawia, że można nagrywać wszystko z miejsca publicznego oprócz miejsc ze stanem wyjątkowym jak to było na granicy z Białorusią
Czy jest Pan w stanie powiedzieć jak wygląda obecnie sprawa z fotografowaniem(filmowaniem) pociągów?Wiadomo przecież,ilu jest w naszym kraju miłośników kolei,którzy namiętnie uwieczniają najrozmaitsze pociągi,lokomotywy,wagony i inne pojazdy szynowe,a potem zamieszczają zdjęcia i filmiki szczególnie na forach grupujących takie osoby.Od znajomego otrzymałem
wiadomość,że policja i SOK zaczęły ścigać takie osoby karząc je wysokimi mandatami i skierowaniami do sądów,mimo iż nie uchwalono jeszcze przepisów zakazujących robienia zdjęć i filmów na obszarach kolejowych ogólnie dostępnych(np.na dworcach kolejowych czy peronach,albo w pociągach),na których nie było zakazów nawet przed 1990r.
Niestety, zwłaszcza obecnie, fotografowanie transportów kolejowych (nawet z ciekawym pociągiem, o który chodzi fotografowi) nie jest na pierwszy rzut oka rozróżnialne od działalności szpiegowskiej. Dlatego mimo formalnego braku „zakazu fotografowania” sam fakt może naruszać dosyć wysokie akty prawne/rozporządzenia związane z bezpieczeństwem kraju i obronnością. No i sam „zakaz fotografowania” ma w jakiś sposób powrócić również formalnie.
Czy można zrobić zdjęcie zamku z piasku na plaży i wykorzystywać je do zarobk7 bez zgody autora zamku?
Jeśli by ten problem potraktować poważnie, może to okazać się skomplikowane: nie, a zgoda dotyczy bardziej architekta i właściciela terenu. Dużą rolę odegra również wielkość owego zarobku. Czy autor jest znany? I sporo innych kwestii.