Konkursy fotograficzne – zarówno te najbardziej prestiżowe, jak i mniejsze, odgrywające ważną rolę w określonym środowisku – to dla fotografów ważne narzędzie promocji własnej twórczości i uwiarygodnienie w oczach zleceniodawców umiejętności. Coraz częściej jednak zdarza się, że zdjęcie z konkursu trafia np. do komercyjnych kalendarzy, a nawet reklam.

Czy organizator może w regulaminie konkursu fotograficznego zastrzec, że poprzez wysłanie zdjęcia konkursowego uczestnik wyraża zgodę na wykorzystanie tego zdjęcia przez organizatora w szerokim zakresie? Jakie skutki prawne mają tego typu zastrzeżenia zawarte w regulaminach konkursów?

Sprawa nie jest niestety prosta. Aby odpowiedzieć na powyższe pytania należy w pierwszej kolejności zastanowić się nad samą definicją konkursu i wzajemną relacją regulujących to zagadnienie przepisów tj. art. 919-921 Kodeksu Cywilnego dotyczących przyrzeczenia publicznego. Ich analiza, a także dogłębne prześledzenie stanowiska doktryny i orzecznictwa, umożliwia nie tylko stwierdzenie kiedy klauzula zawarta w regulaminie konkursu, dotycząca przeniesienia praw autorskich może wywierać skutki prawne wobec autora fotografii oraz organizatora konkursu, ale wskazuje również elementy, które muszą znaleźć się w regulaminie konkursu, by jego uczestnik mógł skutecznie dochodzić nagrody od organizatora.

Kiedy można ubiegać się o nagrodę?

W pierwszej kolejności postaramy się wyjaśnić to ostatnie zagadnienie i wskazać elementy niezbędne do skutecznego ubiegania się o wydanie należnej nagrody. Kwestia ta leży w art. 919 KC dotyczącym przyrzeczenia publicznego. Wśród przedstawicieli doktryny prawniczej wskazuje się na jego dwa typy: przyrzeczenie zwykłe, zwane także przyrzeczeniem nagrody w zwykłych warunkach, oraz przyrzeczenie nagrody konkursowej, nazywane często w uproszczeniu ogłoszeniem konkursu lub konkursem. Przyrzeczenie zwykłe polega na publicznej obietnicy nagrody za oznaczoną czynność, przyrzeczenie nagrody konkursowej polega zaś na publicznej obietnicy nagrody za najlepszą czynność lub najlepsze dzieło. Podstawowym kryterium rozróżniającym te dwa rodzaje przyrzeczenia publicznego jest więc określenie warunków uzyskania nagrody.

Nabycie nagrody w przyrzeczeniu zwykłym uzależnione jest od wykonania określonej wskazanej czynności, np. przesłania zdjęcia podmiotowi, który dokonał przyrzeczenia. Dobrym przykładem takiej sytuacji może być ogłoszenie przez wydawcę, który poszukuje dokumentacji fotograficznej z konkretnego wydarzenia, że za każde przesłane zdjęcie dokumentujące to wydarzenie wypłaci określoną kwotę autorowi, bądź innemu podmiotowi dysponującemu prawami autorskimi do przekazanej fotografii.

W przypadku nabycia nagrody w konkursie samo wykonanie wskazanej czynności lub wskazanego dzieła nie jest wystarczające. Nagroda należy się temu spośród wykonawców, którego czynność lub dzieło zostanie uznane za najlepsze. Aby można było skutecznie żądać wydania nagrody wygranej w konkursie musi być spełnionych kilka przesłanek, przy czym niezbędne jest spełnienie ich wszystkich łącznie. Są to:

1. publiczna forma ogłoszenia,

2. określenie dzieła, jakiego konkurs dotyczy,

3. określenie terminu,

4. określenie nagrody,

5. wskazanie sposobu wyboru najlepszego dzieła.

Decydując się na uczestnictwo w różnego rodzaju konkursach należy więc zawsze dogłębnie zapoznawać się z regulaminami i sprawdzać, czy powyższe elementy zostały w nim zawarte. Jeśli dany regulamin nie będzie zawierał wszystkich wskazanych postanowień istnieje ryzyko, że nawet w sytuacji wygranej w konkursie nie będziemy mogli żądać od organizatora wydania nagrody.

Wysłane zdjęcie i co dalej?

Kolejne zagadnienie poruszone na wstępie dotyczy kwestii przeniesienia praw autorskich, bądź udzielenia przez autora/podmiot dysponujący prawami autorskimi licencji do rozpowszechniania fotografii na konkretnych polach eksploatacji. Zgodnie z art. 921§KC organizator konkursu nabywa własność nagrodzonego dzieła tylko wtedy, gdy zastrzegł to wyraźnie w przyrzeczeniu. Nabycie własności następuje wtedy z chwilą wypłacenia nagrody.

Należy zaznaczyć, że zastrzeżenie przez organizatora konkursu nabycia własności praw autorskich do nagrodzonego dzieła stanowi wezwanie uczestników konkursu do składania ofert zawarcia umowy o przeniesienie przysługujących im praw do dzieła na organizatora.

Momentem złożenia takiej oferty przez uczestnika jest zgłoszenie dzieła na konkurs, ważne jest jednak zachowanie formy pisemnej, bowiem w przypadku jej niezachowania złożenie oferty jest nieważne (dotyczy to sytuacji, gdy w regulaminie konkursu zastrzeżone jest przeniesienie praw autorskich do fotografii). Warto wspomnieć, że prostego zaakceptowania regulaminu przez Internet nie można uznać za pisemne zgłoszenie udziału w konkursie.

Momentem nabycia dzieła (zarówno majątkowych praw autorskich do niego, jak i samego przedmiotu, na którym została utrwalona fotografia) jest moment wypłaty wynagrodzenia, czyli przekazania/przyjęcia nagrody. Jeżeli do ważności danej umowy wymagana jest forma pisemna, organizator powinien poinformować na piśmie uczestnika konkursu o wygranej. Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych zostaje wtedy zawarta tylko z nagrodzonym uczestnikiem konkursu. Można więc obronić pogląd wskazujący, że organizator konkursu nabywa prawa i przedmiot utrwalenia tylko tego dzieła, które wygrało konkurs, natomiast postanowienia mówiące o nabyciu praw do pozostałych zgłoszonych dzieł nie są skuteczne prawnie.

Przeczytaj, zanim prześlesz

Z powyższego jasno wynika, że zastrzeżenie w regulaminie, iż każdy z uczestników już w momencie jego akceptacji przenosi na organizatora majątkowe prawa autorskie do przesyłanej na konkurs fotografii, nie będzie skuteczne.

Organizatorzy konkursów zdają się jednak nie zwracać uwagi na prawidłowość zapisów regulaminów. Warto przytoczyć w tym miejscu przykład odbywającego się niedawno konkursu, którego przedmiotem było wykonanie zdjęcia portretowego. W regulaminie organizator zastrzegł, iż uczestnik konkursu, poprzez dokonanie zgłoszenia na konkurs, upoważnia nieodpłatnie organizatora do nieograniczonego czasowo i terytorialnie korzystania ze zgłoszonego dzieła, w dowolnym celu, w zakresie wszystkich pól eksploatacji, a także zrzeka się jakiegokolwiek wynagrodzenia za korzystanie z dzieła przez organizatora. W innym konkursie zawarto następujące – równie wątpliwe prawnie – postanowienie: „W ramach niniejszego „Konkursu” „Uczestnik” przenosi na „Organizatora” całość autorskich praw majątkowych wraz z prawem do wykonywania praw zależnych i zezwoleniem na wykonywanie praw osobistych do powstałych w wyniku udziału w „Konkursie” zdjęć bez jakichkolwiek ograniczeń czasowych i terytorialnych.” Powyższe zapisy są doskonałym przykładem omawianych w niniejszym artykule niewłaściwych postanowień regulaminów konkursów. Ponadto, wnioskując z faktu, że do udzielenia licencji nie jest wymagana forma pisemna, fotograf powinien być świadomy, że jeżeli w regulaminie zastrzeżono udzielenie jej na określonych polach eksploatacji, to zaakceptowanie takiego regulaminu – nawet za pośrednictwem Internetu – będzie skutkowało tym, że organizator konkursu będzie mógł legalnie rozpowszechniać fotografie we wskazanym w postanowieniach regulaminu zakresie.

Dodatkowo należy wspomnieć, że uczestnik konkursu może, aż do chwili jego rozstrzygnięcia, zrezygnować z ubiegania się o nagrodę, tj. wycofać zdjęcie z konkursu. W takiej sytuacji zachowuje on pełne prawa do wycofanej pracy i nie ponosi w związku z rezygnacją żadnych konsekwencji.

Autor tekstu: Anna Trocka