Prawo autorskie reguluje nie tylko zagadnienia związane z ochroną praw autorów zdjęć, obrotem tych praw oraz dochodzeniem wynikających z nich roszczeń. Prawo autorskie odnosi się również do problematyki związanej z wykorzystywaniem fotografii przedstawiających wizerunek określonej osoby.

Zgodnie z art. 81 ust. 1 zd. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. Od tej zasady wprowadzono jednak trzy wyjątki. Mianowicie, zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba, której wizerunek jest rozpowszechniany:

1) otrzymała opłatę za pozowanie;
2) jest osobą powszechnie znaną w przypadku, gdy wizerunek utrwalono w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych,
3) stanowi jedynie szczegół całości, takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

Prawo autorskie nie wyczerpuje jednak wszystkich zagadnień związanych z rozpowszechnianiem wizerunku. Jednym z przykładów szczególnej regulacji w tym zakresie jest ustawa o sporcie, której art. 14 ust. brzmi następująco: Członek kadry narodowej udostępnia, na zasadach wyłączności, swój wizerunek w stroju reprezentacji kraju polskiemu związkowi sportowemu, który jest uprawniony do wykorzystania tego wizerunku do swoich celów gospodarczych w zakresie wyznaczonym przez przepisy tego związku lub międzynarodowej organizacji sportowej działającej w danym sporcie.

Na tym tle wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z 16 grudnia 2009 roku (sygn. I CSK 160/09; wówczas był to art. 31 ust. 1 ustawy o sporcie kwalifikowanym). Sprawa dotyczyła Macieja Żurawskiego, jednego z najlepszych polskich piłkarzy ubiegłej dekady, reprezentanta Polski na mistrzostwach świata w Niemczech w 2006 roku.

Żurawski toczył spór z Telekomunikacją Polską, ówczesnym sponsorem kadry, która w trakcie zgrupowania reprezentacji przed mundialem 2006 roku zorganizowała sesję zdjęciową z udziałem zawodników powołanych do drużyny prowadzonej przez Pawła Janasa. Wykonane zdjęcia zostały następnie wykorzystane przez Telekomunikację Polską w jej kampanii reklamowej. Jak się jednak okazało, żaden z zawodników nie wyraził zgody, o której mowa w art. 81 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Sąd pierwszej instancji (Sąd Okręgowy w Warszawie) uwzględniając powództwo Żurawskiego stwierdził, że wprawdzie ustawa o sporcie kwalifikowanym przyznała Polskiemu Związkowi Piłki Nożnej uprawnienie do wykorzystywania wizerunku powołanych piłkarzy, tyle że PZPN nie mógł tego uprawnienia scedować na podmiot trzeci, jak próbowano to zrobić w rozstrzyganej sprawie.

Jednakże sąd drugiej instancji (Sąd Apelacyjny w Warszawie) oddalił powództwo, a na skutek skargi kasacyjnej Żurawskiego sprawa trafiła do Sądu Najwyższego, który to skargę oddalił. Sąd Najwyższy stwierdził, że udostępnianie wizerunku jest czymś więcej, niż wyrażeniem zgody w rozumieniu art. 81 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Dlatego też, jego zdaniem, wola zawodnika co do gry w reprezentacji kraju jest równoznaczna z jego zgodą na wykorzystanie wizerunku w granicach określonych ustawą o sporcie kwalifikowanym. Z kolei wykorzystanie wizerunku do celów gospodarczych związku sportowego, w których wspomina ustawa o sporcie kwalifikowanym (obecnie ustawa o sporcie) oznacza także cel zarobkowy zgodny z zadaniami tego związku. W ramach tego celu mieści się również zawieranie umów sponsorskich, na podstawie których udostępniany jest kontrahentowi związku wizerunek członków kadry narodowej, ponieważ środki pieniężne uzyskane w ramach takiej umowy pozwalają realizować zadania statutowe związku, np. prowadzić szkolenie zawodników kadry.

PAP/Radosław Pietruszka

Autor tekstu: Adam Karpiński – Koło Naukowe Własności Intelektualnej „IP” WPiA UW, http://ip.wpia.uw.edu.pl/