08.08.2013
Czy pracodawca ma prawo do zdjęć wykonanych przez pracownika? W jakim zakresie oraz na jak długo? Czy takie same zasady dotyczą fotografów amatorów i fotografów etatowych? Zapraszamy do poznania skomplikowanej relacji między prawem pracy, a prawem autorskim.
Kwestie pierwotnego nabycia autorskich praw majątkowych do utworów pracownika zatrudnionego na umowę o pracę reguluje art. 12 UstPrAut.
1. Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.
2. Jeżeli pracodawca, w okresie dwóch lat od daty przyjęcia utworu, nie przystąpi do rozpowszechniania utworu przeznaczonego w umowie o pracę do rozpowszechnienia, twórca może wyznaczyć pracodawcy na piśmie odpowiedni termin na rozpowszechnienie utworu z tym skutkiem, że po jego bezskutecznym upływie prawa uzyskane przez pracodawcę wraz z własnością przedmiotu, na którym utwór utrwalono, powracają do twórcy, chyba że umowa stanowi inaczej. Strony mogą określić inny termin na przystąpienie do rozpowszechniania utworu.
3. Jeżeli umowa o pracę nie stanowi inaczej, z chwilą przyjęcia utworu pracodawca nabywa własność przedmiotu, na którym utwór utrwalono.
Przepis ten proponuje rozwiązanie kompromisowe, starające się pogodzić przeciwstawne zasady: prawa pracy, według którego pracodawca nabywa rezultaty pracy zatrudnionej osoby, oraz prawa autorskiego, według którego prawo autorskie przysługuje twórcy utworu.
Zgodnie z kodeksem pracy stosunek pracy powstaje na podstawie:
• umowy o pracę,
• powołania,
• mianowania,
• spółdzielczej umowy o pracę.
W związku z takim ujęciem tej kwestii w prawie pracy należy zaznaczyć, że omawiany powyżej artykuł nie ma zastosowania do utworów stworzonych na zamówienie, na podstawie umowy o dzieło lub umowy zlecenia, a także do utworów stworzonych w ramach konkursu.
Aby utwór miał charakter pracowniczy i znajdowała zastosowanie regulacja przewidziana w art. 12 UstPrAut, nie wystarcza jakikolwiek związek łączący powstanie utworu ze stosunkiem pracy; niezbędne jest, żeby stworzenie utworu nastąpiło w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy. Do utworów pracowniczych zaliczamy tylko te, których stworzenie wynikało wyraźnie z zakresu obowiązków pracownika.
Obowiązki pracownicze mogą być sprecyzowane w umowie o pracę, w bezpośrednich poleceniach służbowych (jednak tylko tych, które zostały wydane w granicach obowiązków pracowniczych danego twórcy), w układach zbiorowych i normach wewnątrzzakładowych, ale też planach repertuarowych, wydawniczych, redakcyjnych, programowych itp.
Fotograf amator
W sytuacji, gdy etatowy pracownik agencji reklamowej, którego głównym obowiązkiem jest pozyskiwanie klientów, wykona w godzinach pracy fotografię, pozostanie on właścicielem praw autorskich, a zatem pracodawca nie będzie mógł wykorzystać takiego zdjęcia np. w celu przeprowadzenia kampanii reklamowej bez zgody autora zdjęcia będącego jednocześnie pracownikiem.
Fotograf etatowy a jego prywatne zdjęcia
Jeszcze inaczej będzie wyglądała sytuacja fotografa zatrudnionego na etacie w agencji reklamowej, który, posługując się sprzętem swojego pracodawcy, wykonuje różnego rodzaju zdjęcia, w tym również te, które nie były zlecone przez pracodawcę (nazwijmy je umownie zdjęciami prywatnymi). W takim przypadku, do fotografii wykonanych w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, będzie miał zastosowanie art. 12 UstPrAut, zaś do zdjęć prywatnych przepis ten nie będzie miał zastosowania.
Krótko mówiąc, jeśli agencja reklamowa będzie chciała wykorzystać prywatne zdjęcia fotografa, będzie musiała uzyskać od niego zgodę bądź w formie licencji, bądź kupić autorskie prawa majątkowe do takich zdjęć. Należy przy tym pamiętać, że nawet jeśli fotograf korzystał przy wykonywaniu prywatnych zdjęć ze sprzętu pracodawcy, fakt ten nie będzie miał wpływu zarówno na ochronę autora zdjęcia, jak i samego zdjęcia wynikającą z ustawy o prawie autorskim oraz z prawa cywilnego.
Kiedy pracodawca nabywa autorskie prawa majątkowe do utworu pracownika?
Zgodnie z art. 12 UstPrAut pracodawca nabywa wszystkie prawa majątkowe wraz z przyjęciem utworu. Przez przyjęcie utworu należy z kolei rozumieć jednostronne oświadczenie woli, w którym pracodawca akceptuje całość utworu. Zgodnie z art. 13 UstPrAut przyjęcie powinno nastąpić najpóźniej z upływem 6 miesięcy od daty dostarczenia utworu przez twórcę, o ile w tym terminie pracodawca nie zgłosił do niego zastrzeżeń. Jeżeli jednak w ciągu 6 miesięcy od dostarczenia utworu przez pracownika pracodawca nie złoży oświadczenia o jego nieprzyjęciu lub uzależnieniu przyjęcia od dokonania określonych zmian uznaje się, iż utwór został przyjęty bez zastrzeżeń.
Autor tekstu: Anna Trocka
Prawo autorskie to bardzo ważna dziedzina prawa dla wielu osób. W pracy tworzy się różne rzeczy i czasem nie wiadomo, jak ustosunkować do tego prawa autorskie, czy szef ma prawo do używania naszych wytworów. Dlatego warto znać, wyżej przytoczone artykuły. Pozdrawiam.
A jak wygląda sytuacja gdy pracownik zatrudniony jako fotograf korzysta ze swojego prywatnego sprzętu na rzecz pracodawcy? Jak wtedy wygląda przeniesienie praw majatkowych do fotografii?
Tak sytuację należy uregulować umową lub ustaleniami między pracodawcą a pracownikiem.
Pracuję w biurze, zdjęcia moje robię w czasie pracy i są wykorzystywane w różnych folderach. Nie mam tego w zakresie obowiązków, robię to za swoją zgodą. Ale mam pytanie Czy jeśli się zwolnię i nie wyraziłem pisemnej zgody – to mogą one być dalej publikowane. Czy pracodawca może je odkupić?
A jak wygląda sytuacja gdy pracownik jest zatrudniony na stanowisku „pracownik biurowy” bez wskazanych obowiązków w umowie, a oprócz prac biurowych robi zdjęcia dla firmy?
No ok, wszystko fajnie, tylko teraz pytanie co w przypadku gdy fotograf nie ma umowy? Wtedy ten „szef” ma prawo do zdj ? Jeszcze jedno pytanko, sprzedając zdj takiemu „szefowi” fotograf ma wciąż prawo do publikacji/podpisu zdjęcia ?
Bardzo przydatny artykuł, dzięki!
Zgadzam się z kolegami wyżej, bardzo fajny artykuł, prawo autorskie jest ważną rzeczą!
Witam,
a jak ma postąpić pracodawca w sytuacji, gdy pracownik wykorzystuje zdjęcia wykonane przez pracodawcę (przedstawiające produkty, które wytwarza zakład pracy pracodawcy) reklamując nimi swoją stronę internetową.
Nadmienię, iż jest to były pracownik, zaś zdjęcia dotyczą produktów wykonanych przez tego pracownika w ramach stosunku pracy. Pracownik prezentując zdjęcia wymienia zakład pracy byłego pracodawcy, w którym wykonane zostały przedmioty (pod kierownictwem pracodawcy).
Czy pracownik ma prawa autorskie do zdjęć wykonanych przez pracodawcę? (z jednej strony to nie jego zdjęcia jednak z drugiej wykonał te przedmioty ale z trzeciej wykonał je pod kierownictwem pracowadcy i w ramach stosunku pracy)
Dzień dobry,
dziękujemy za zainteresowanie artykułem Fotograf jako pracownik, czyli prawo pracy a kwestia praw autorskich oraz przesłanie pytania. Przedstawiony przez Panią problem ze względu na poziom skomplikowania, wymaga zgłębienia i indywidualnego podejścia, dlatego proponujemy kontakt z radcą specjalizującym się w prawie autorskim.
Pozdrawiamy,
Redaktorzy Fotoprawo.pl
Dzień dobry, chciałam upewnić się, że dobrze zrozumiałam artykuł. Bardzo proszę o odpowiedź, jak sprawa się ma w moim przypadku 🙂
Zostałam zatrudniona na umowę o pracę do koordynowania pewnego projektu. W ramach umowy nie ma żadnego zapisu o fotografowaniu czegokolwiek, jedynie standardowe kwestie dot. koordynacji, budżetowania itp. Pracodawca zorganizował sesję nagraniową, podczas której nagrano klip służący do promocji projektu. Byłam na miejscu koordynatorką tej sesji. Jestem jednocześnie fotografką-amatorką, więc zabrałam ze sobą na plan prywatny sprzęt fotograficzny, aby uwiecznić pracę na planie. Nie było to uregulowane żadną osobną umową, raczej stanowiło przysługę z mojej strony. Część z tych zdjęć była następnie używana przez pracodawcę w ramach promocji projektu. Czy (po ustaniu stosunku pracy) mam prawo do odsprzedaży tych zdjęć np. jako odbitki albo na stocku? Nadmienię tylko, że nie ma na nich żadnych rozpoznawalnych twarzy, więc nie potrzebuję pozwoleń itp.
Z góry dziękuję za komentarz. Pozdrawiam serdecznie,
Arleta
Dzień dobry,
dziękujemy za zainteresowanie artykułem Fotograf jako pracownik, czyli prawo pracy a kwestia praw autorskich oraz przesłanie pytania. Pani ma pewno ma prawo do pełnego dysponowania swoimi zdjęciami, jeśli w umowie nie ma zapisów na temat wykonywania dzieła, to ma również prawo żądać usunięcia swoich zdjęć z wszelkich materiałów firmy, jako że użyte są bez jej uprzedniej zgody i nie zostały wykonane w ramach stosunku pracy.
Pozdrawiamy,
Redaktorzy Fotoprawo.pl
Witam. A jak wygląda sytuacja gdy jestem „wolnym strzelcem” i ktoś kto jest osoba publiczna daje mi zlecenie na fotoreportaż imprezy masowej, oczywiście odpłatnie. Czy może mi zabronić publikacji moich zdjęć gdziekolwiek?
Witam serdecznie. Jak wygląda moja sytuacja? Zatrudniona na umowę o pracę na całkiem innym stanowisku bo sprzedawca doradca Klienta, wykonywałam dodatkowe obowiązki niepisane fotografowanie towarów i usług – serwis gsm podczas pracy, na sprzęcie moim oraz na pracodawcy. Teraz gdy ustaje stosunek pracy, kto ma prawo do tych zdjęć?
Dzień dobry,
jestem zatrudniony na etacie nie mającym żadnego powiązania z fotografowaniem w ramach obowiązków służbowych. Ponieważ z zamiłowania jestem zaawansowanym fotoamatorem to właściciel firmy czasami zleca mi wykonanie w domu poza godzinami pracy, moim prywatnym sprzętem zdjęć elementów technicznych, które później umieszcza w materiałach firmowych – ofertach jako zdjęcia ilustracyjne. Za wykonane usługi NIGDY poza pochwałą nie otrzymałem żadnej gratyfikacji. Czy wobec zaistniałej sytuacji mam podstawy do oficjalnego wystąpienia do pracodawcy z żądaniem gratyfikacji za wykonana pracę i za udzielenie licencji na stosowanie zdjęć do celów komercyjnych. Co w przypadku jeśli pracodawca odmówi – wystąpić na drogę sądową?
Pozdrawiam Andrzej
Dzień doby Panie Andrzeju, z Pana komentarza wynika, że wykonywanie tych fotografii nie mieści się w zakresie obowiązków pracowniczych. Jeśli Pana zdjęcia można uznać za utwory, to przysługuje Panu ochrona prawnoautorska. Między innymi oznacza to, że może Pan na drodze sądowej (po uprzednim podjęciu próby ugodowego załatwienia sprawy np. poprzez wspomniane oficjalne wystąpienie) zażądać między innymi odszkodowania za bezprawne wykorzystywanie Pana zdjęć (przysługujące Panu uprawnienia opisane są w art. 78 i 79 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych). Zastrzegam przy tym, że powyższa odpowiedź nie jest wiążąca, ponieważ została udzielona jedynie na podstawie bardzo krótkiego opisu stanu faktycznego, bez zapoznania się z Pana umową o pracę czy wykonanymi zdjęciami.
Mnie zastanawia sprawa zatrudniania drugiego fotografa np. na weselu, który jest jakby podwykonawcą fotografa pierwszego. Konkretnie jak to jest z prawami do zdjęć Raw. Zauważyłam, że ogólnie przyjętą praktyką jest oddawanie rawów do obróbki przez pierwszego fotografa. Tłumaczone to jest spójnością sesji, żeby został zachowany jej klimat, itp. Mnie to jednak nie przekonuje. Dla mnie Rawy to nieobrobione niewywołane klisze, dopiero później nadaje się im właściwy charakter, przekazuje myśl artystyczną. Oczywiście można się zgodzić na coś takiego, jak sprzedaż surowych plików, będąc drugim fotografem, ale zastanawia mnie jak widzi to prawo? Co z prawami autorskimi, zmianami w utworze przy obróbce, czy powinniśmy się zgodzić na w tej sytuacji na tego rodzaju żądanie?
Dziękuję z góry za odpowiedź.
Pozdrawiam, Ewa.
Dzień dobry,
mam pytanie dotyczące reklamowania swoich prac.
Czy będąc zatrudnioną na etacie – w zakresie obowiązków między innymi fotografia – mogę reklamować w sieci (mediach społecznościowych) prace wykonane w ramach tego etatu również jako JA? Czyli np. w mediach społecznościowych publikować wykonane zdjęcia i oferować usługę na swoim profilu? Dodam, że potencjalny pracodawca wyraża na to zgodę a jego głównym profilem działalności nie jest fotografia.
Jestem w bardzo podobnej sytuacji co Pani Arleta. Koordynuję projekt miejski (bez zapisów w umowie o pracę o robieniu zdjęć), a ponieważ z zamiłowania fotografuję to robię dodatkowe zdjęcia z „planu” (oprócz etatowego fotografa). Moje zdjęcia okazują się na tyle udane, ze urząd je wykorzystuje. Oczywiście bez dodatkowej gratyfikacji. Nie mam z tym problemu, bo robiłem je w godzinach pracy i wyrażam zgodę na publikację ale czy przynajmniej nie powinny być podpisane imieniem i nazwiskiem autora (moim)?
I jeszcze jedno: czy mogę własne zdjęcia (te robione w godzinach pracy) umieścić w portfolio/na prywatnym instagramie itd?
Zawsze powinny być podpisane. Tak, jak zdecydujesz – imieniem i nazwiskiem albo pseudonimem. I również zawsze możesz je umieścić w swojej galerii autorskiej/portfolio itd.
Dzień dobry. Wykonuję prace remontowe zlecone przez wykonawcę jako podwykonawca w prywatnych mieszkaniach czyt. inwestorów. Nie posiadamy umowy , wszystko jest „na gębę”. Jako fotograf równocześnie dokumentuję swoje prace w postaci zdjęć z postępów prac oraz ich końcowego efektu. Zdjęcia te często wysyłałem w wiadomościach prywatnych wykonawcy jako potwierdzenie postępów pracy itp. Po zakończeniu zlecenia, wykonawca wykorzystał je w na swojej stronie internetowej oraz na plakacie reklamowym bez mojej wiedzy oraz zgody. Po moim sprzeciwie stwierdził że umowa na wykonanie tychże prac jest podpisana pomiędzy nim a inwestorem i nie mam prawa zabraniać mu ich publikowania. Moje pytanie: jeżeli to ja jestem fotografem i równocześnie człowiekiem który wykonał własnoręcznie daną pracę przedstawioną na tym zdjęciu, kto ma prawo do tych zdjęć?
Podstawowy problem to „na gębę”, ponieważ umowa powinna precyzować potrzebę wykonywania zdjęć, ich cel, pole eksploatacji, czas itd. Jednak „na gębę” to też forma umowy (ustna). Zdecydowanie użycie w celu reklamowym wymaga przynajmniej zgody i wcześniejszych ustaleń, nie mówiąc o wynagrodzeniu. Jeśli jest Pan równocześnie fotografem, to wykonanie prac remontowych jest jednym, a wykonanie zdjęć innym zupełnie dziełem.