Fotografia reporterska, opublikowana w prasie spełnia warunki do zakwalifikowania jej jako materiału prasowego w rozumieniu art. 7 ust. 2 pkt 4 ustawy – Prawo Prasowe.

Tajemnica zawodowa

Kwalifikacja fotografii reporterskiej jako materiału prasowego pozwala na przyznanie fotoreporterowi, tak jak każdemu dziennikarzowi, praw związanych z tak zwaną tajemnicą dziennikarską, jednocześnie jednak nakłada na niego pewne obowiązki. Pojęcie dziennikarza również jest zdefiniowane w prawie prasowym.
Fotoreporter, aby mógł być uznany za dziennikarza, musi albo być zatrudniony w redakcji na podstawie umowy o pracę albo przynajmniej pozostawać z wydawcą w stosunku zlecenia, umowy o dzieło lub o świadczenie usług na zasadach podwykonawcy, aby można było powiedzieć, że fotoreporter działa na rzecz i z upoważnienia redakcji. Wbrew pozorom, z punktu widzenia prawa, nie jest konieczne posiadanie tak zwanej legitymacji prasowej wydanej przez redakcję, jednak w praktyce umożliwia ona wstęp do wielu instytucji lub na wydarzenia publiczne na warunkach „dla prasy”.

Prawo i obowiązek zachowania tajemnicy

Art. 15. ustawy o prawie prasowym

1. Autorowi materiału prasowego przysługuje prawo zachowania w tajemnicy swego nazwiska.

2. Dziennikarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy:

1) danych umożliwiających identyfikację autora materiału prasowego, listu do   redakcji lub innego materiału o tym charakterze, jak również innych osób udzielających informacji opublikowanych albo przekazanych do opublikowania, jeżeli osoby te zastrzegły nieujawnianie powyższych danych,

2) wszelkich informacji, których ujawnienie mogłoby naruszać chronione prawem interesy osób trzecich.

3. Obowiązek, o którym mowa w ust. 2, dotyczy również innych osób zatrudnionych w redakcjach, wydawnictwach prasowych i innych prasowych jednostkach organizacyjnych.

Zgodnie z tym artykułem fotoreporter ma prawo do zachowania swojej tożsamości w tajemnicy. Artykuł ten stanowi swoiste dopełnienie art. 16 pkt. 2 UstPrAut.

Art. 16 pkt 1-2 UstPrAut

Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo do:

1) autorstwa utworu;

2) oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo.

Jednocześnie fotoreporter ma obowiązek zachowania w tajemnicy innych osób udzielających informacji opublikowanych albo przekazanych do opublikowania, jeżeli osoby te zastrzegły nieujawnianie powyższych danych, oraz wszelkich informacji, których ujawnienie mogłoby naruszać chronione prawem interesy osób trzecich. Interesy te mogą być związane z dobrami osobistymi osób fotografowanych, ujawnieniem informacji poufnych, tajemnic przedsiębiorstwa, a także innych informacji, których ujawnienie, zgodnie z obowiązującym prawem, jest nielegalne (jak na przykład ujawnienie fotokopii zleceń giełdowych domu maklerskiego w związku z tak zwaną informacją poufną w obrocie instrumentami giełdowymi).

Kiedy tajemnica nie obowiązuje?

Prawo przewiduje przypadki, w których fotoreporter może być zwolniony z tajemnicy dziennikarskiej. Może się zdarzyć, że fotoreporter zostanie powołany przez sąd lub prokuratora na świadka. W takim przypadku nie jest możliwe sprzeciwienie się wykorzystaniu samej fotografii w postępowaniu. Uprawnienie takie określone jest w art. 33² UstPrAut .
W przypadku powołania fotoreportera na świadka (to jest w celu złożenia zeznań przed sądem lub organem administracji publicznej co do okoliczności zrobienia zdjęcia) możliwość powołania się na tajemnicę dziennikarską przedstawia się różnie w odniesieniu do różnych rodzajów postępowań.

W postępowaniu cywilnym tajemnica obowiązuje

Tajemnicy dziennikarskiej nie można wyłączyć w trakcie postępowania cywilnego. Zgodnie z art. 261 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.), jeżeli zeznanie doprowadziłoby do ujawnienia informacji objętych tajemnicą dziennikarską, fotoreporter może, powołując się na tajemnicę dziennikarską, odmówić odpowiedzi na pytanie.

W urzędzie też zachowujemy tajemnicę

W postępowaniu administracyjnym, podobnie jak w postępowaniu cywilnym, fotoreporter ma prawo do odmowy odpowiedzi na pytanie, jeżeli taka odpowiedź byłaby połączona z pogwałceniem obowiązku zachowania istotnej tajemnicy zawodowej. Dotyczy to również prawa świadka do zachowania w tajemnicy autorstwa fotografii.

Ale zeznajemy w postępowaniu karnym. Prokurator ci to wytłumaczy…

Inaczej przedstawia się zagadnienie ujawnienia informacji stanowiącej tajemnicę dziennikarską w postępowaniu karnym (zarówno w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym przez prokuratora lub policję, jak i w postępowaniu przed sądem). Co do zasady fotoreporter, zeznając w charakterze świadka, nie ma prawa do odmowy zeznań ani odpowiedzi na pytania nawet co do informacji objętych tajemnicą dziennikarską, jeśli jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości. W praktyce oznacza to, że jeśli sąd lub prokurator nie mogą uzyskać informacji w inny sposób, fotoreporter jest obowiązany do ujawnienia przed sądem informacji dotyczących okoliczności wykonania zdjęcia.
Wyjątek od tej zasady (nazwany w doktrynie bezwzględną tajemnicą dziennikarską) stanowi art. 180 § 3 Kodeksu postępowania karnego.
Zgodnie z tym artykułem nawet jeśli fotoreporter zostanie powołany na świadka, nie może ujawnić informacji objętych tajemnicą dziennikarską. Warto zauważyć, że fotoreporter jako dziennikarz jest jedynie uprawniony dozachowania w tajemnicy własnego autorstwa fotografii. Ponadto absolutna tajemnica dziennikarska dotyczy jednie tych jej elementów, które zostały wskazane powyżej.
Konkludując, należy zauważyć, że bardzo często granica pomiędzy możliwością odmowy zeznań albo odpowiedzi na pytania jest bardzo płynna i zależna od okoliczności konkretnego przypadku. W związku z tym, szczególnie w newralgicznych przypadkach (kiedy fotoreporter nie chce, nie może albo czuje się w moralnym obowiązku nieujawniania informacji o okolicznościach wykonania fotografii reporterskiej), winien zasięgnąć pomocy prawnika, tym bardziej że za bezprawną odmowę zeznań może grozić grzywna, a nawet areszt.

Art. 7 ust. 2 pkt 4 ustawy Prawo Prasowe

Materiałem prasowym jest każdy opublikowany lub przekazany do opublikowania w prasie tekst albo obraz o charakterze informacyjnym, publicystycznym, dokumentalnym lub innym, niezależnie od środków przekazu, rodzaju, formy, przeznaczenia czy autorstwa.

Art. 7 ust. 2 pkt 1 ustawy o prawie prasowym

dziennikarzem jest osoba zajmująca się redagowaniem, tworzeniem lub przygotowywaniem materiałów prasowych, pozostająca w stosunku pracy z redakcją albo zajmująca się taką działalnością na rzecz i z upoważnienia redakcji.

Art. 33² UstPrAut

Wolno korzystać z utworów dla celów bezpieczeństwa publicznego lub na potrzeby postępowań administracyjnych, sądowych lub prawodawczych oraz sprawozdań z tych postępowań.

Art. 261 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego

Świadek może odmówić odpowiedzi na zadane mu pytanie, jeżeli zeznanie mogłoby narazić jego lub jego bliskich, wymienionych w paragrafie poprzedzającym, na odpowiedzialność karną, hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową albo jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej. Duchowny może odmówić zeznań co do faktów powierzonych mu na spowiedzi.

Art. 83 § 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2000 r., nr. 98, poz. 1071 – tekst jednolity, z późn. zm.)

Świadek może odmówić odpowiedzi na pytania, gdy odpowiedź mogłaby narazić jego lub bliskich wymienionych w § 1 na odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej.

Art. 180 § 3 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego

Zwolnienie dziennikarza od obowiązku zachowania tajemnicy nie może dotyczyć danych umożliwiających identyfikację autora materiału prasowego, listu do redakcji lub innego materiału o tym charakterze, jak również identyfikację osób udzielających informacji opublikowanych lub przekazanych do opublikowania, jeżeli osoby te zastrzegły nieujawnianie powyższych danych.

Autor tekstu: Anna Trocka